Η σκολίωση είναι μια τρισδιάστατη παραμόρφωση της σπονδυλικής στήλης με προεξέχουσα την πλάγια κλίση/κύρτωση, που συμβαίνει κυρίως κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης ενός παιδιού λίγο πριν την εφηβεία. Ετυμολογικά ο όρος σκολίωση προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη «σκολιός» που σημαίνει στραβός και είναι γνωστή από την αρχαιότητα.
Η σκολίωση είναι μία πάθηση που προκαλεί παραμόρφωση και στα 3 επίπεδα κίνησης, προκαλώντας ένα πλάγιο κύρτωμα στο μετωπιαίο επίπεδο, μια αξονική στροφή στο οριζόντιο επίπεδο, και μία αλλαγή στα φυσιολογικά κυρτώματα στο οβελιαίο επίπεδο.
ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ
Η σκολίωση εμφανίζεται στο γενικό πληθυσμό με μια συχνότητα 2-3%, με μεγαλύτερη προτίμηση στο γυναικείο πληθυσμό. Η εξέλιξη της σκολίωσης είναι επίσης μεγαλύτερη στα κορίτσια.
ΑΙΤΙΑ
- Ιδιοπαθής (80%): άγνωστη αιτιολογία
- Δευτεροπαθής (20%): οφείλεται σε άλλη παθολογική κατάσταση όπως:
Δυσμορφίες σπονδύλων εκ γενετής – συγγενής σκολίωση
Νευρολογικές παθήσεις (εγκεφαλική παράλυση)
Φλεγμονή
Όγκος σπονδυλικής στήλης
ΜΟΡΦΕΣ ΣΚΟΛΙΩΣΗΣ
Υπάρχουν 2 μορφές σκολίωσης:
- Λειτουργική (functional)
- Οργανική (structural)
Λειτουργική σκολίωση: προκαλείται από άλλα αίτια όπως ανισοσκελία, μυικό σπασμό (ανταλγική). Οι σπόνδυλοι διατηρούν την αρχιτεκτονική του και όταν εκλείψει ή αντιμετωπιστεί το αίτιο που την προκαλεί, η παραμόρφωση διορθώνεται πλήρως.
Οργανική σκολίωση: είναι μια τρισδιάστατη παραμόρφωση της σπονδυλικής στήλης στην οποία συνυπάρχουν πλάγια κλίση της σπονδυλικής στήλης και στροφή των σπονδύλων.
Η οργανική σκολίωση υποδιαιρείται σε:
- Ιδιοπαθή σκολίωση (80%):
- Νηπιακή (από τη γέννηση έως 3 ετών)
- Παιδική (4-10 ετών)
- Εφηβική (10-17 ετών)
- Ενηλίκων
Η εφηβική σκολίωση είναι ο συχνότερος τύπος σκολίωσης και συναντάται συνήθως σε νέες κοπέλες μετά την ηλικία των 10 ετών (συχνότερα 12-15 ετών). Χειροτερεύει με την αύξηση της ηλικίας και του ύψους του παιδιού.
- Συγγενή (συγγενείς ανωμαλίες σχηματισμού και ανωμαλίες διαχωρισμού σπονδύλων κατά την εμβρυϊκή ζωή)
- Νευρομυϊκή σκολίωση
- Άλλα αίτια: νευροϊνωμάτωση, νευρικά ελλείμματα, τραυματισμοί, όγκοι, οστικές δυσπλασίες, νεανική ρευματοειδής αρθρίτιδα, νόσοι συνδετικού ιστού.
Επιβαρυντικοί παράγοντες έχει βρεθεί ότι είναι:
- Κληρονομικότητα / Γενετικός παράγοντας
- Ανάπτυξη και ορμόνες
- Υποκύφωση της θωρακικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης
- Διαταραχές κολλαγόνου και μεσοσπονδύλιων δίσκων
- Διαταραχές του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος
Επιβαρυντικός παράγοντας δεν είναι η λανθασμένη στάση του σώματος στο γραφείο (π.χ. την ώρα της μελέτης), ούτε και η βαριά σχολική τσάντα.
Τοπογραφική ταξινόμηση
Ανάλογα με την περιοχή της σπονδυλικής στήλης όπου εμφανίζεται το κύρτωμα, η σκολίωση διαχωρίζεται σε αυχενική, θωρακική και οσφυϊκή. Πολλές φορές το κύρτωμα μπορεί να αφορά δύο μοίρες της σπονδυλικής στήλης, οπότε μιλάμε για θωρακο-οσφυϊκή σκολίωση. Η σκολίωση επίσης διακρίνεται σε δεξιά ή αριστερή ανάλογα με το προς τα πού κλίνει το κυρτό της καμπύλης (π.χ. δεξιά οσφυϊκή σκολίωση). Πιο συχνή είναι η σκολίωση με το κυρτό προς τα δεξιά, αλλά και η θωρακική ή η θωρακο-οσφυϊκή σκολίωση.
ΔΙΑΓΝΩΣΗ
Η διάγνωση τίθεται με την κλινική εξέταση και τον ακτινολογικό έλεγχο. Στην κλινική εξέταση εξετάζεται το παιδί σε όρθια και καθιστή θέση και ο Ορθοπαιδικός χρησιμοποιεί ειδικά τεστ. Ανάλογα με τον τύπο και το μέγεθος της σκολίωσης τα κλινικά ευρήματα μπορεί να είναι:
- Θετικό τεστ επίκυψης ή Adam’s test: πλάγια κλίση της σπονδυλικής στήλης με ύβο στην πλάτη (στο κυρτό τμήμα της καμπύλης) κατά την επίκυψη – απαραίτητο τεστ για τη διάκριση μεταξύ λειτουργικής και οργανικής σκολίωσης
- Στην επισκόπηση των ώμων, ο ένας ώμος βρίσκεται ψηλότερα από τον άλλο
- Στην επισκόπηση της θέσης της λεκάνης, υπάρχει μετατόπιση της προς τη μία μεριά ή ακόμα και πλάγια κλίση
- Προπέτεια της μιας ωμοπλάτης (λόγω στροφής της σπονδυλικής στήλης)
- Από τη μέτρηση του μήκους των κάτων άκρων μπορεί να αναδειχθεί ανισοσκελία (το ένα πόδι βραχύτερο από το άλλο) – αντιρροπιστική σκολίωση
Από τον ακτινολογικό έλεγχο:
- Ακτινογραφία ολόκληρης της σπονδυλικής στήλης: Σύμφωνα με την Scoliosis Research Society (SRS), για τη διάγνωση της σκολίωσης στην ακτινογραφία θα πρέπει να υπάρχει πλάγια κλίση της σπονδυλικής στήλης με γωνία Cobb μεγαλύτερη από 10°, με ταυτόχρονη αξονική στροφή των σπονδύλων και παραμόρφωση των σπονδυλικών σωμάτων.
- Ακτινογραφία λεκάνης – ισχίων: όπου προσδιορίζεται η φάση οστικής ανάπτυξης του παιδιού και πόση οστική ανάπτυξη του απομένει. Αυτό είναι κάτι που μας βοηθάει να σχεδιάσουμε την κατάλληλη θεραπεία. Η φάση οστικής ανάπτυξης καθορίζεται από το δείκτη Risser σε μία προσθιοπίσθια ακτινογραφία λεκάνης όπου αξιολογείται το ποσοστό οστεοποίησης της απόφυσης της λαγόνιας ακρολοφίας στη λεκάνη. Ο βαθμός Risser είναι από 0-5, με τον βαθμό 0 να σημαίνει ότι δεν έχει ξεκινήσει καθόλου η οστική ανάπτυξη του παιδιού, ενώ με τον βαθμό 5 να σημαίνει ότι έχει ολοκληρωθεί πλήρως. Ενδεικτικά, η μέση χρονολογική ηλικία οστεοποίησης της λαγόνιας ακρολοφίας στα κορίτσια είναι τα 14 έτη, και στα αγόρια τα 16 έτη. Παρ’ όλα μπορεί να διαφέρει από άτομο σε άτομο. Στα κορίτσια, η εμμηναρχή έχει επίσης ιδαίτερη σημασία.
Η θέση της λεκάνης παίζει σημαντικό ρόλο στον καθορισμό του τύπου της σκολίωσης. Πρέπει να γίνουν κάποιες μετρήσεις στην ακτινογραφία λεκάνης:
- Θέση της λεκάνης σε σχέση με το οβελιαίο επίπεδο (sagittal balance)
- Θέση των μηριαίων κεφαλών
- Προσθιοπίσθια κλίση της λεκάνης σε σχέση την οσφύ (pelvic tilt)
- Ευθυγράμμιση της σπονδυλικής στήλης
- Σχέση της σπονδυλικής στήλης και λεκάνης
ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Η αντιμετώπιση της σκολίωσης εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Οι κυριότεροι είναι το μέγεθος της γωνίας σκολίωσης και το στάδιο ανάπτυξης του παιδιού. Άλλοι παράγοντες που πρέπει να συνεκτιμώνται είναι ο τύπος της σκολίωσης, η στροφή και παραμόρφωση των σπονδύλων στις ακτινογραφίες, τυχόν ασυμμετρία του σώματος, το οικογενειακό ιστορικό, η εμμηναρχή στα κορίτσια, η μειωμένη θωρακική κύφωση κ.ά.
Οι γενικές οδηγίες (guidelines) από διεθνείς επιστημονικές κοινότητες όπως η Scoliosis Research Society (SRS) είναι για σκολιώσεις < 25 μοιρών να αντιμετωπίζονται μόνο με ειδικές φυσικοθεραπευτικές ασκήσεις για την σκολίωση και παρακολούθηση κάθε 6 μήνες. Ένα παράδειγμα τέτοιας μεθόδου αντιμετώπισης της σκολίωσης με ευρεία αποδοχή και τεκμηριωμένη επιστημονικά είναι η μέθοδος Schroth. Πολλές έρευνες υψηλής ποιότητας και αξιοπιστίας έχουν δείξει ότι σε σκολιώσεις < 20-25 μοιρών οι ειδικές φυσικοθεραπευτικές ασκήσεις για την σκολίωση μπορούν να μειώσουν σημαντικά τον κίνδυνο επιδείνωσης της σκολίωσης και την πιθανότητα ανάγκης κηδεμόνα. Έχει ιδιαίτερη σημασία σε μια σκολίωση με πιθανότητες επιδείνωσης να αρχίσουν έγκαιρα οι ειδικές φυσικοθεραπευτικές ασκήσεις και να γίνει σωστή παρακολούθηση για να αποφευχθεί η επιδείνωση.
Σε σκολιώσεις > 25 μοίρες και σε παιδί με αρκετό υπόλοιπο ανάπτυξης (βαθμός Risser 0-3) συνιστάται η εφαρμογή κηδεμόνα (Scoliosis Research Society – SRS & Scoliosis Orthopedic Rehabilitation Treatment – SOSORT) και συστηματικών ειδικών φυσικοθεραπευτικών ασκήσεων. Αντίθετα, σε τέτοιες σκολιώσεις με βαθμό Risser 4-5 δε συνιστάται η χρήση κηδεμόνα και η θεραπεία πρέπει να περιλαμβάνει μόνο ειδικές φυσικοθεραπευτικές ασκήσεις.
Γενικά, η χρήση κηδεμόνων συνιστάται σε σκολιώσεις 20°-40° με στόχο να εμποδίσουν την επιδείνωση της σκολίωσης. Οι κηδεμόνες πρέπει να χρησιμοποιούνται για τουλάχιστον 20 ώρες το 24ωρο (και τη νύχτα στον ύπνο) και η συνολική διάρκεια χρήσης τους είναι αρκετά χρόνια μετά το τέλος της ανάπτυξης του παιδιού.
Σε σκολιώσεις > 40 μοίρες συνήθως συνιστάται χειρουργική θεραπεία ώστε να διορθωθούν οι μεγάλες καμπύλες/παραμορφώσεις. Σε πολύ μεγάλες παραμορφώσεις μπορεί να ασκηθεί πίεση στους πνεύμονες και στην καρδιά. Η επέμβαση είναι πολύωρη και περιλαμβάνει την τοποθέτηση ειδικών μεταλλικών ραβδών για να διορθωθούν τα κυρτώματα στη σπονδυλική στήλη.
Εάν το παιδί σας έχει σκολίωση, επικοινωνήστε άμεσα με τον εξειδικευμένο Ορθοπαιδικό Χειρουργό Απόστολο Προδρομίδη να εκτιμήσει σωστά και συνολικά το πρόβλημα σας και να προτείνει την κατάλληλη θεραπευτική προσέγγιση.